Klassiek CAH/AGS met zoutverlies

Bij de klassieke vorm met zoutverlies behoren de klachten tot de meest ernstige vorm. De symptomen beginnen vlak na de geboorte. Na enkele dagen (meestal in de eerste week) verliest de baby al veel zout. Zonder behandeling kan de baby snel uitdrogen en gewicht verliezen. Dit leidt tot ernstige ziekte, waarbij de baby direct hulp nodig heeft in een gespecialiseerd kinderziekenhuis, meestal onderdeel van een academisch ziekenhuis. 

Tijdens de zwangerschap produceert de baby te veel mannelijk hormoon. Dit hormoon kan zowel het uitwendige als soms het inwendige genitaal veranderen. Bij jongens gebeurt dit niet. Bij de geboorte van een meisje kan er twijfel ontstaan over het geslacht. De vergroeiing kan licht zijn en alleen uitwendig zichtbaar, maar kan ook ernstig zijn, waarbij de baarmoederhals uitkomt in de plasbuis. In dat geval is een operatie noodzakelijk. Onderzoek in het ziekenhuis zal aantonen dat de baarmoeder en eierstokken normaal ontwikkeld zijn. Er wordt ook genetisch onderzoek naar het geslacht gedaan, wat bevestigt dat de baby een meisje is. Hierdoor is er geen twijfel meer over het geslacht van het kindje. 

Klassiek CAH (Congenitale Adrenale Hyperplasie) kan verschillende symptomen veroorzaken, afhankelijk van de ernst van de aandoening en het specifieke type (met of zonder zoutverlies). Hier zijn de belangrijkste symptomen:

Symptomen bij Klassiek CAH met Zoutverlies 

  • Zoutverlies: De baby verliest veel zout via de urine, wat kan leiden tot ernstige uitdroging en gewichtsverlies
  • Lage bloeddruk: Door het verlies van zout en water kan de bloeddruk abnormaal laag zijn
  • Bijniercrisis: Ernstige gevallen kunnen leiden tot een bijniercrisis, wat levensbedreigend kan zijn en onmiddellijke medische aandacht vereist
  • Gewichtsverlies: De baby kan snel gewicht verliezen en slecht groeien
  • Braken en diarree: Deze symptomen kunnen ook optreden als gevolg van het zoutverlies
  • Virilisatie: Bij meisjes kunnen de geslachtsdelen bij de geboorte lijken op die van een jongen, hoewel de inwendige geslachtsorganen normaal ontwikkeld zijn
  • Vroege puberteit: Zowel jongens als meisjes kunnen tekenen van vroege puberteit vertonen, zoals vroegtijdige groei van schaamhaar en versnelde groei
  • Versnelde groei: Kinderen kunnen sneller groeien dan hun leeftijdsgenoten, maar stoppen vaak eerder met groeien, wat resulteert in een kortere volwassen lengte 

Algemene Symptomen

  • Verhoogde androgenen: Dit kan leiden tot symptomen zoals overmatige haargroei (hirsutisme), acne en een vette huid
  • Onregelmatige menstruatie: Bij vrouwen kan de menstruatie onregelmatig zijn of later beginnen

Klassiek CAH/AGS zonder zoutverlies

Bij klassiek CAH/AGS zonder zoutverlies is er geen tekort aan aldosteron, waardoor de baby geen extra zout nodig heeft. Bij meisjes kan er echter wel een vergroeiing van het genitaal optreden. Het kind heeft levenslang het medicijn hydrocortison nodig. 

Klassiek CAH (Congenitale Adrenale Hyperplasie) kan verschillende symptomen veroorzaken, afhankelijk van de ernst van de aandoening en het specifieke type (met of zonder zoutverlies). Hier zijn de belangrijkste symptomen:

Symptomen bij Klassiek CAH zonder Zoutverlies

  • Virilisatie: Bij meisjes kunnen de geslachtsdelen bij de geboorte lijken op die van een jongen, hoewel de inwendige geslachtsorganen normaal ontwikkeld zijn
  • Vroege puberteit: Zowel jongens als meisjes kunnen tekenen van vroege puberteit vertonen, zoals vroegtijdige groei van schaamhaar en versnelde groei
  • Versnelde groei: Kinderen kunnen sneller groeien dan hun leeftijdsgenoten, maar stoppen vaak eerder met groeien, wat resulteert in een kortere volwassen lengte

Algemene Symptomen

  • Verhoogde androgenen: Dit kan leiden tot symptomen zoals overmatige haargroei (hirsutisme), acne en een vette huid 
  • Onregelmatige menstruatie: Bij vrouwen kan de menstruatie onregelmatig zijn of later beginnen 

Diagnose van klassiek CAH

De diagnose van klassiek CAH (Congenitale Adrenale Hyperplasie) omvat verschillende stappen en tests om de aandoening te bevestigen. Hier zijn de belangrijkste methoden:

In Nederland wordt bij alle pasgeborenen een hielpriktest uitgevoerd. Deze test kan klassiek CAH detecteren door het meten van verhoogde niveaus van 17-hydroxyprogesteron (17-OHP) in het bloed 

Bij pasgeborenen met ambigue genitaliën of tekenen van shock kan een fysiek onderzoek worden uitgevoerd om CAH te vermoeden 

Bij oudere kinderen en volwassenen kunnen symptomen zoals vroegtijdige puberteit, overmatige haargroei en onregelmatige menstruatie wijzen op CAH 

Bloedonderzoek wordt uitgevoerd om de niveaus van verschillende hormonen te meten:

  • 17-hydroxyprogesteron (17-OHP): Verhoogde niveaus van 17-OHP zijn een belangrijke indicator van CAH 
  • Cortisol en Aldosteron: Lage niveaus van deze hormonen kunnen wijzen op een tekort aan 21-hydroxylase 

Deze test meet de reactie van de bijnieren op adrenocorticotroop hormoon (ACTH). Bij mensen met klassiek CAH zal de stimulatie van ACTH leiden tot een abnormale toename van 17-OHP. Het cortisol niveau zal niet of nauwelijks stijgen.

Genetische tests kunnen worden uitgevoerd om mutaties in het CYP21A2-gen te identificeren, wat de meest voorkomende oorzaak is van klassiek CAH 

Bij een verhoogd risico op CAH kan prenatale diagnostiek worden uitgevoerd, zoals amniocentese of chorionvillusbiopsie, om de aandoening bij de foetus te detecteren 

In sommige gevallen kunnen beeldvormende technieken zoals echografie of MRI worden gebruikt om de bijnieren te onderzoeken

Hielprik

In Nederland krijgt elke pasgeboren baby een hielprikonderzoek aangeboden om te controleren op aangeboren ziektes zoals sikkelcelziekte, PKU of CAH/AGS. Momenteel wordt er getest op meer dan 20 verschillende ziektes. De test wordt uitgevoerd in de eerste week na de geboorte. In 2022 werden zes kinderen gevonden met een afwijkend bloedbeeld voor CAH/AGS. 

Hoewel er soms wordt gemeld dat er jaarlijks tussen de 15 en 20 kinderen worden geboren met CAH/AGS, is dit aantal de laatste tien jaar duidelijk lager, namelijk minder dan acht (met klassiek CAH/AGS).

CAH/AGS is een zeer zeldzame aandoening. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 160.000-170.000 kinderen geboren. Bij ongeveer 500 baby’s moet er na de hielprik verder onderzoek worden gedaan naar een van de meer dan 20 verschillende ziektes, omdat het bloedonderzoek afwijkend was.

Met de hielprik wordt alleen de klassieke vorm van CAH/AGS met of zonder zoutverlies aangetoond. Late onset CAH wordt hiermee niet gedetecteerd.

Niet-klassiek CAH/AGS (“Late onset CAH”)

Bij late onset CAH/AGS is er sprake van verminderde enzymproductie, wat kan leiden tot een tekort aan cortisol. De baby is vlak na de geboorte niet ziek, en de hielprik detecteert deze vorm van CAH/AGS niet. Tijdens het opgroeien, meestal tussen het vierde jaar en de jongvolwassen leeftijd, kan er een tekort aan cortisol ontstaan. Soms wordt de diagnose pas later gesteld, bijvoorbeeld bij vrouwen met vruchtbaarheidsproblemen. 

Een teveel aan androgenen kan echter leiden tot een vroege puberteit, met symptomen zoals overmatige haargroei, een vette huid en acne. Bij vrouwen kan de menstruatie later beginnen of onregelmatig zijn. Bij mannen zijn de symptomen vaak minder duidelijk. Sommige mensen hebben zelfs helemaal geen klachten. 

Late onset CAH (ook bekend als niet-klassieke CAH) heeft een milder verloop dan de klassieke vorm. De symptomen kunnen variëren en verschijnen meestal tijdens de kindertijd of adolescentie. Hier zijn enkele veelvoorkomende symptomen:

Symptomen bij vrouwen

  • Hirsutisme: Overmatige haargroei op plaatsen waar mannen normaal gesproken haar hebben, zoals het gezicht en de borst
  • Oligomenorroe: Onregelmatige menstruatiecycli
  • Acne: Ernstige acne die moeilijk te behandelen is
  • Onvruchtbaarheid: Problemen met vruchtbaarheid kunnen optreden
  • Androgenetische alopecia: Vrouwelijke kaalheid, vooral op de kruin van het hoofd

Symptomen bij mannen

  • Acne: Ernstige acne die moeilijk te behandelen is
  • Vroege kaalheid: Kaalheid die al in de late tienerjaren of vroege volwassenheid kan beginnen
  • Chronische prostatitis: Ontsteking van de prostaat

Algemene symptomen

  • Vroege adrenarche: Vroegtijdige ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken zoals schaamhaar en okselhaar
  • Virilisatie: Bij zowel jongens als meisjes kan er sprake zijn van virilisatie, zoals vroegtijdige baardgroei of overmatige haargroei

Niet alle individuen met late onset CAH vertonen symptomen, en de ernst van de symptomen kan sterk variëren. 

Late onset CAH (ook bekend als niet-klassieke CAH) wordt meestal gediagnosticeerd op basis van symptomen en laboratoriumtests. Hier zijn de belangrijkste stappen in het diagnoseproces:

De arts zal een gedetailleerde medische geschiedenis opnemen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Symptomen zoals onregelmatige menstruatie, overmatige haargroei, acne, en vroege puberteit kunnen wijzen op late onset CAH 

Bloedonderzoek wordt uitgevoerd om de niveaus van verschillende hormonen te meten:

  • 17-hydroxyprogesteron (17-OHP): Verhoogde niveaus van 17-OHP kunnen wijzen op een tekort aan 21-hydroxylase, wat vaak voorkomt bij late onset CAH
  • Androgenen: Verhoogde niveaus van mannelijke hormonen zoals testosteron kunnen ook een aanwijzing zijn 

Deze test meet de reactie van de bijnieren op adrenocorticotroop hormoon (ACTH). Bij mensen met late onset CAH zal de stimulatie van ACTH leiden tot een abnormale toename van 17-OHP 

Genetische tests kunnen worden uitgevoerd om mutaties in het CYP21A2-gen te identificeren, wat de meest voorkomende oorzaak is van late onset CAH 

In sommige gevallen kunnen beeldvormende technieken zoals echografie of MRI worden gebruikt om de bijnieren te onderzoeken 

Het is belangrijk om andere aandoeningen uit te sluiten die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken, zoals polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) bij vrouwen 

Meer informatie

Goede informatie krijgt u in het ziekenhuis. Er is meestal een uitgebreide website over CAH/AGS in de academische kinderziekenhuizen. De kinderarts-endocrinoloog en/of een gespecialiseerde verpleegkundige op de polikliniek endocrinologie geven uitleg aan ouders en kinderen.

Bijniernet Orphanet Preconceptioneel advies bij AGS AGS Factsheet Ik heb (misschien) een verhoogde kans op een kind met AGS H&W over AGS Apotheek.nl over AGS Artikel van H&W